Epilepsi
Epilepsi, dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkilemektedir2
Gelişmekte olan ülkelerde, epilepsi hastalarının %60 ila %90’ı herhangi bir tedavi görmemektedir3
Epilepsili hastaların %70’e varan bir bölümü tedaviye yanıt vermekle birlikte hastaların %30’unda nöbetler kontrol edilememektedir; bu oran, yeni antiepileptik ilaçlara duyulan ihtiyacın önemini göstermektedir 2,19,20
Epilepsi Nedir?
Epilepsi, beyin hücrelerinin normal aktivitesinin zaman zaman bozulduğu yaygın bir nörolojik hastalıktır. Bu durum garip hisler, duygular ve davranışlara yol açabilir. Epilepsi ayrıca nöbetlere, kas spazmlarına ve bilinç kaybına yol açabilir.1
Epilepsi Ne Kadar Yaygındır?
Epilepsi dünya çapında yaklaşık 50 milyon kişiyi etkilemekte olup özellikle çocuklar, gençler ve yaşlılarda yaygındır. Epilepsi dünyada en yaygın ciddi beyin hastalığıdır.2,3
Epilepsinin Nedeni Nedir?
Beynin işlevlerini yerine getirebilmesi için milyonlarca küçük elektrik yükü beyindeki sinir hücreleri arasında ve vücudun tüm bölgelerine hareket etmektedir. Epilepsi bu normal yük paternini bozarak sinir hücrelerinden (nöronlar olarak da bilinir) aşırı yük boşalmasına neden olmaktadır. Bu durum kişinin bilinç durumunu, hareketlerini veya hislerini kısa bir süre etkileyebilmektedir.4,5
Epilepsi Üç Ana Türe Ayrılmaktadır:
İdiopatik
Hastalığın belirgin bir nedeni olmayıp, genetik bir bağlantı olabilir 6,7
Semptomatik
Hastalığın nedeni bellidir. Nedenleri aşağıdakileri içerebilir: baş yaralanması, doğum sırasında beyin hasarı, inme, beyin enfeksiyonu ve nadiren beyin tümörü 6,7,8
Kriptojenik
Doktorların hastalığın bir nedene bağlı olduğuna inandığı, ancak hastalık nedenini teşhis edemediği türdür6
Epilepsili hastaların %60’ı idiyopatik epilepsiye sahiptir7
Nöbetlerle İlgili Bilgiler
Nöbetler, çok kısa süreli dikkat kayması veya kas seğirmesinden, şiddetli ve uzun süreli konvülsiyonlara kadar çeşitlilik gösterebilir. Nöbetlerin sıklığı da değişken olup bazı hastalarda senede birden az nöbet görülürken bazıları günde birkaç nöbet yaşayabilmektedir.2
Nöbet Türleri Nelerdir?
Doktorlar 30’u aşkın farklı nöbet türü tanımlamıştır. Semptomlar her bir nöbet türü ile değişkenlik göstermekte olup kas seğirmesini, konvülsiyonları, bellek kaybını, göz seğirmesini, kas sertleşmesini veya gevşemesini (kişinin düşmesine neden olacak şekilde), boş bakışları ve bilinç kaybını içerebilir.8,9
Nöbetler İki Ana Kategoride Toplanmaktadır8:
Parsiyel (Kısmi) Nöbetler
Beynin yalnızca bir bölümünde başlayıp, bir bölümünü etkiler. Parsiyel nöbetler, nöbet yalnızca bir bölgede oluştuğundan “fokal” nöbetler olarak da adlandırılır9
Jeneralize (Genelleşmiş) Nöbetler
Beynin tamamında eşzamanlı anormal aktivite sonucu meydana gelir10
Farklı Epilepsi Sendromu Türleri Nelerdir?
Birçok farklı epilepsi türü mevcut olup doktorlar, beyinde oluştukları bölgeye bağlı olarak spesifik belirti ve semptomlarla karakterize olan yüzü aşkın farklı epilepsi sendromu tanımlamıştır. Tedaviye rehberlik ettiği ve prognozu belirlediğinden spesifik sınıflandırma önemlidir.4,8
Epilepsi Tanısı Nasıl Konur?
Epilepsi tanısı için kişinin iki ya da daha fazla tetiklenmemiş nöbet yaşaması gerekmektedir Ancak, hastalığı teşhis edebilecek tek bir test mevcut olmadığından kesin tanı kolay değildir. Epilepsi tanısının ilk aşaması, nöbet türünün ve tetikleyici faktörlerin tanımlanmasıdır.11,12,13
Kişide epilepsi olduğundan şüpheleniliyorsa, pratisyen hekim hastayı beyin ve sinir sistemini etkileyen hastalıklar konusunda uzman olan bir nörologa sevk edebilir. Sağlık uzmanları, aşağıdakiler dahil olmak üzere tanıya yardımcı olmak için bir dizi araç ve araştırma tekniği kullanmaktadır: ayrıntılı tıbbi geçmiş almak, çevredekilerin görüşleri (örneğin aile üyeleri), video kaydı, EEG ve/veya nörogörüntüleme.4,8,1
Epilepsi Nasıl Tedavi Edilir?
Hastaların çoğunda epilepsi tedavisi için antiepileptik ilaçlar (AEİ’ler) kullanılmaktadır. Epilepsi tedavisinin amacı en düşük oranda yan etki ile birlikte, nöbet görülmemesidir. Monoterapi, ideal tedavi yaklaşımı olmakla birlikte hastaların %30 ila %40’ında nöbet kontrolü için kombinasyon tedavisi gerekmektedir.13,14
Antiepileptik ilaç tedavisi, her bir hastanın özel ihtiyacına göre ayarlanmalıdır. Reçete edilecek ilaç ve uygulanacak olan doz seçimi, aşağıdakiler dahil bir çok faktöre bağlıdır: kişide görülen nöbet türü ve sıklığı, kişinin yaşam tarzı ve yaşı ve kadınlar için, çocuk doğurma potansiyeli. Epilepsili hastalar doktorlarının tavsiyesini dinlemeli ve ilaçları ile ilgili tüm endişelerini doktorlarıyla paylaşmalıdır.8
Epilepsi Günlük Yaşamı Nasıl Etkiler?
Epilepsinin önemli fiziksel, psikolojik ve sosyal sonuçları olabilmektedir 15 ve kişinin yaşam kalitesi üzerindeki etkisi, diğer bazı kronik hastalıklardan daha büyük olabilir.16 Bunun nedeni nöbetlerin öngörülememesi ve epilepsi ile ilişkili damgalanma da dahil bir çok faktörü kapsamaktadır.16
Epilepsili hastalarda duygusal ve davranışsal sorunları gelişebilmekte, kendilerine olan güvenleri azalabilmekte ve depresyon ve intihar riski artmaktadır. Epilepsili birçok kişi başka bir nöbet yaşamaktan korkmaktadır.8
Epilepsi ayrıca hastaların eğitimini, iş fırsatlarını, bağımsızlığını ve araç kullanma becerisini ve ehliyet almasını etkilemektedir.15
Epilepsi İle İlgili Riskler Nelerdir?
Epilepsi, genel popülasyondan 2-3 kat daha yüksek olan önemli bir mortaliteye sahiptir. Bunun nedeni epilepsiye yol açan altta yatan koşullar ve tekrarlayan nöbetlerle ilgili etkilerdir.13,17
Nöbetlerin öngörülemeyen yapısından dolayı fiziksel tehlikeler de önem taşımaktadır. Yapılan bir çalışmada geçmiş yılda en az bir nöbet geçiren hastaların %24’ünün en az bir baş yaralanması, %16’sının bir yanık veya yara, %10’unun diş hasarı ve %6’sının bir kırık yaşadığını gösterilmiştir.18
Gelişmekte olan ülkelerde, epilepsili hastaların %60 ila %90’u sağlık bakım kaynakları ve sunum olanaklarındaki yetersizlikler ve toplumsal damgalanma sebebi ile tedavi görmemektedir.3
Hastaların %30 kadar yüksek bir bölümünün mevcut tedavilere yanıt vermemesi ve bu hastalarda nöbet kontrolünün sağlanamaması; yeni antiepileptik ilaçlara yönelik ihtiyacı ortaya koymaktadır.2,19,20